28 Nisan 2024 Pazar

Kültür ve Teknik (1965)

 

 

 Sur la Technique (315 -329) Presses Universitaires de France, 2014

Gilbert Simondon

Kültür sözcüğü bir değer yargısını içerir ve belirli bir ölçüde aksiyolojik tipteki içerikle ilgilidir. İnsan kültürü söz konusu olduğunda asıl anlamıyla metaforiktir, çünkü tahıl ve bahçe bitkilerinin üretim tekniğinde, insan gerçekliğine daha yakın bir şekilde, özellikle de üremenin dönüştürdüğü hayvanlar örneğinde anlaşılabilecek bir iyileştirme ve dönüşüm paradigması aranır.

Ancak bu metaforik dolambaçlı yolda belki de kültür kavramının temelinde her zaman temel bir beceri ve belli bir taklit vardır: İnsan tarafından yetiştirilen hayvanların her şeyden önce insan için yetiştirildiğini açıkça görüyoruz; türlerinin gelişmesi genel bir yükselişten ziyade bir adaptasyondur; buna yozlaşma, çoğalamama ve kırılganlık da eşlik edebilir; bunlar genellikle yabani türlerle karşılaştırıldığında yetiştirilen türler için pek de hoş olmayan durumlardır; Üreme uygulamalarında türün bütünlüğü, örneğin erkeklerin hadım edilmesi gibi eğitime uygun uygulamalarla azaltılır. Ancak bu eksiklik ve bozulma biçimlerinin yetiştirme tekniklerinde de mevcut olduğunu anlamalıyız; Muazzam meyveler veya çift çiçekler üreten aşılı bitki, genellikle yağlı sığır eti, seçilmiş süt ineği veya üretken özellikleri nedeniyle ilginç bir biyolojik uzmanlık olarak sömürülen herhangi bir hipertelik bozulma biçimiyle karşılaştırılabilecek korkunçluktadır

İster ekim ister üreme olsun, türün çevreye ilk adaptasyonu bozulur veya en azından yozlaşır; Teknikler aracılığıyla ve teknik ortamda, türün insana bağımlı olmasını sağlayan ikinci bir adaptasyon yaratılır: aşılı gül çalıları bahçıvan olmadan ölür ve safkan köpeklerin sürekli bakıma ihtiyacı vardır. Yetiştirilen veya iyileştirilen türler sürekli teknik yardıma ihtiyaç duyar çünkü bunlar yapaydır, teknikliğin ürünleridir. Ancak örtük insan merkezcilik kültür örneğinde üreme konusunda olduğundan daha az görülüyor; Hayvanın özerklik kaybı, anatomik-fizyolojik özelliklerinde bile belirgindir ve bu özellikler, bitki muadillerine göre bozulmanın yönlerini daha görünür bir şekilde ifade eder, çünkü bunlar, yaşayan insan tarafından sezgisel olarak kavranır; domuz ile yaban domuzu arasındaki karşılaştırma yabani türlerin lehineyken, kuşburnu ile gül fidanı arasındaki değer yargısı farklı şekilde yönlendirilebilir; gül fidanının tohumla çoğalmadığını, dondan korktuğunu ve kendisini parazitlerin saldırılarına karşı koruduğunu yalnızca bahçıvan söyleyebilir. Ayrıca yetiştirme teknikleri, yaşayan bir birey olarak bitkinin kendisinden çok çevreye, yani bitkinin gelişimi sırasında kullanabileceği enerji kaynaklarına etki eder; bu durum en azından Antik Çağ'daki tahıllar için geçerliydi; türün biyolojik potansiyelinde herhangi bir azalma veya sapmanın bulunmadığı; Hayvanın yetiştirilmesi, özellikle de eğitimle birlikte uygulandığında, tam tersine, canlılar üzerinde bir eylemi, özgürlükten yoksun bırakma ya da sakatlayıcı bir fizyolojik azalma olabilecek bir eylemi varsayar.

Bu nedenle, öncelikle kültür kavramının hayvan yetiştirme tekniğine yakın bir teknikten alındığını, ancak canlılar yerine çevre üzerinde hayati önem taşıyan eylemleri varsayması gerçeğiyle kültür kavramından farklı olduğu gerçeğini kabul etmek önemlidir.  Yetiştirme, büyütme ile aynı süreçleri kullanmaya başladığında, uzman bahçıvanın yöntemleriyle aşılama ve budama, dev ağaçların cüce minyatürlerine indirgenmesi, ya da tüm yıl boyunca çiçek açan ama asla tek bir verimli tohum vermeyen çeşitler üretmek aynı zamanda bozulma sonucu da ortaya çıkar. Kültürün, çevreyi düzenleyerek ikinci bir doğanın oluşumuna olanak sağladığını, üremenin ise kendisini tüm doğadan ayırdığını, doğayı bu şekilde sapmış türler için hiçbir çıkış yolu olmayan hipertelik yollara saptırdığını söyleyebiliriz. Kültür, evrimin güçlerine saygı duyar; üreme belirli hayati potansiyeli tüketirken onları uyarabilir bile.

Günümüzde "kültür" kelimesi, "kültür" kelimesinin teknik kökenlerine rağmen, kültürlü bir varlık olarak insandan bahsederken kullanıldığında, bir ayrım söz konusudur. Bazen kültürel değerler ile teknik şemalar arasında bir karşıtlık bile kurulur: Teknisyen olarak insan ile kültürlü varlık olarak insan aynı şey değildir. Kültür tarafsızdır, değerlerin deposudur; teknoloji ise faydacı amaçlara yönelik kendi içinde kayıtsız olan araçların bir organizasyonudur; kültür amaçların hükümdarlığı haline gelir ve teknoloji, amaçların hükümdarlığı tarafından vesayet altında tutulan bir varlığın sürekliliğini sağlaması gereken araçların hükümdarlığı olma eğilimindedir; teknoloji, kültüre göre köleleştirilmiş bir tür gibi evcilleştirme durumundadır. İnsan, isteyerek ya da istemeyerek, insan türünün teknisyenidir; İnsan gruplarında bazen toprağı hazırlayan çiftçinin, bazen de türleri bozup çeşit elde eden bahçıvanın veya yetiştiricininkine benzeyen kapalı bir döngü eylemi vardır. Kapalı bir döngüdeki eylem, bitki üzerinde değil toprak üzerinde eylemde bulunan çiftçinin eylemiyle karşılaştırılabilir olduğunda, teknikten söz ederiz: İnsan, sömürdüğü, dönüştürdüğü, geliştirdiği çevresi üzerinde eylemde bulunur; bu durumda insan sadece çevre olan bu yükün üzerinden geçerek kendi üzerinde hareket eder. Tam tersine, oldukça paradoksal bir biçimde, mevcut kullanım "kültür" terimini, bahçıvanın ya da yetiştiricininkine benzer şekilde, insanın insan üzerindeki doğrudan eyleminin sonucunu belirtmek için kullanıyor; her zaman bir tekniktir, kolektif veya bireysel alışkanlıklar oluşturmanın, psikososyal kişiliği tanımlayan belirli yasakları ve belirli seçimleri öğrenmenin bir tekniğidir. Bu öğrenme genellikle her insan grubunda özellikle çocuklara empoze edilir. ancak bir kültürün bir insan grubu tarafından diğerine empoze edildiği durumlar da vardır; örneğin sömürgeleştirmede veya büyük dünya güçlerinin kısmen kendilerine bağımlı olan daha düşük sıralamadaki ülkeler üzerinde uyguladığı nüfuz süreçlerinde.

Bu nedenle artık teknik kelimesini kültür kelimesinin karşısına koymak için kullanmamak daha adil olacaktır: “Kültür” ve “teknik”in her ikisi de cansız faaliyetleridir ve dolayısıyla tekniklerdir: Hatta bunlar insani idare teknikleridir, çünkü genel olarak teknik olarak adlandırılan faaliyetler söz konusu olduğunda araç aracılığıyla, kültür söz konusu olduğunda ise doğrudan insan üzerinde bir etki uygularlar; sözde "teknik" kapalı döngü eyleminin yalnızca bir bağlantısı daha var; ortası, neredeyse tüm Dünya'yı kapsayan, daha önemli bir geri dönüş süresi ve Kültür'ünkinden çok daha büyük olabilen kolektif bir boyut dayatıyor: insanın insan tarafından yetiştirilmesi - kültür böyle adlandırılmalıdır - insanın mikro ikliminde var olabilir ve böylece nesiller boyunca aktarılabilir; tam tersine, insan türünün bu kültürü, çevrenin teknik faaliyetlerle gerçekleştirilen dönüşümü yoluyla, neredeyse zorunlu olarak yaşanılan dünyanın boyutlarına kadar genişletilir: Çevre, dönüşümlerin yayılması için bir araçtır ve tüm insan grupları, çevrenin dönüşümünden az çok etkilenir. Hatta kültür ve teknoloji arasındaki çatışmanın her şeyden önce bir ölçek meselesi olduğunu bile düşünebiliriz: Teknikler sanayi öncesi kaldığı sürece, neden oldukları dönüşümlerin büyüklük sırası kültür içi olarak kaldı. Her insan grubunun kendi kurumları, gelenekleri, dili, yazısı, teknikleri kültürler arası bir miras olarak aktarılmış ve öğretilmiştir. Her halk kendine göre su çekiyor, belli bir üslupla saban yapıyor; ve sonuçlar yaklaşık olarak eşdeğerdi; bu da tekniklerin kültür içi ve sabit kaldığı anlamına geliyordu. Tam tersine, tekniklerin gelişimi günümüzde farklı kültürlere sahip insan gruplarının sınırlarını aşmakta ve bunun sonucunda ortak çevrede meydana gelen değişiklikler, önceden bilgi sahibi olunmadan sonuçlar şeklinde belirli grupları etkilemektedir. Kültür adına tekniklere karşı isyan edenler genellikle küçük gruplardır; Bunun nedeni, tekniklerin aslında daha güçlü grupların faaliyetlerinin ifadesi olması, küçük gruplarda örneği olmayan anlaşılırlık kalıplarına göre ortak çevre üzerinde daha büyük ölçekte etki yaratmasıdır; bu çatışma kültür ve teknoloji arasında değil, iki teknik arasında, grup içi ve dolayısıyla kültür içi teknoloji durumu ile grup boyutunu aşan bir durum arasındadır, dolayısıyla, eğer "kültür"den, her insan grubunun kendisini istikrar içinde sürdürmek için kullandığı doğrudan insanı idare teknikleri dizisini anlarsak, olası herhangi bir kültürel farklılık söz konusudur. Kültür ve teknoloji arasındaki karşıtlığı açıklayan temel olgu, grup içi büyüklük düzeyindeki tekniklere geçiştir; bu geçiş, ilk sanayi devriminden itibaren oluşmaya başlamıştır. Dünyada kültür adına tekniğe yönelik suçlamalar, her şeyden önce artık büyük dünya gücü olmayan ülkeler tarafından yapılıyor; Genel olarak, eski ve özel yaşam biçimleriyle ilişkili kültürel içerikler, yalnızca insanın "refahını iyileştirmenin" bir yolu olarak görülen ve her zaman son derece faydacı olarak kabul edilen tekniklerin bu şekilde karalanmasının yakıtı olarak hizmet ediyor.

Ve tüm tartışmanın tam da bu noktaya dayandırılması gerekiyor: Teknikler tamamen faydacı, başka bir deyişle kültüre göre araçlar zinciri olarak kabul ediliyor. Ancak bu yargı tam anlamıyla sanayi öncesidir. Teknikler, grup içi ve kültür içi kaldıkları sürece etkili bir şekilde yalnızca araçtır; Bir amaç olan suyu çekmek için farklı yollara, farklı hareket tarzlarına başvurabiliriz: pompa, noria, Archünède vidası, öküz atlıkarıncası, su toplama havzası ve su kemeri... Burada teknikler kapalıdır; kullanıcı olarak insana anında geri dönerler, çevreye dahil olma kısa ömürlüdür ve yapılan değişiklik yereldir, bir bakıma dakiktir, neredeyse anındadır. Yerel ve uzun vadeli çevresel tepkiler göz ardı edilir ve kültürün içeriğinin bir parçası değildir; hic et nunc'a göre kalan teknik içeriğe müdahale etmezler. Isınmak veya ekinlere yer açmak için odun kesiliyor ve bir yüzyıl sonra yağmur rejimi değiştiriliyor, bu da insan gruplarını etkiliyor; Ancak çevrenin büyük etkisinin öngörülmesi ve bunun gerektirdiği planlama, sanayi öncesi tekniklerin bir parçası değildir. Teknikler insan gruplarının ötesine geçtiğinde, çevrenin değiştirilmesi yoluyla geri bildirim etkisinin gücü öyle artar ki, teknik jest artık sadece araçların yalıtılmış bir organizasyonu olamaz. Her teknik hareket geleceği içerir, dünyayı ve çevresini dünyanın oluşturduğu bir tür olarak insanı değiştirir. Teknik jest, bir araç olarak yararlılığıyla sınırlı değildir; anında sonuç verir ama insanın da parçası olduğu canlı türlerine tepki verecek çevrenin dönüşümünü başlatır. Karşılığında bu eylem, tekniklerin araç sanatı olduğu doğrudan faydadan başka bir şeydir. Mevcut duruma uygun amaçların ötesinde, bir dereceye kadar kendi içinde tükenen ihtiyaçlara doğru gider.

Teknik jestin eşlik ettiği çevrenin değiştirilmesi genellikle bir tehlike, insanlık için geleceğe yönelik bir tehdit olarak kabul edilir. Ama bu değişikliğin bir de olumlu tarafı var; Çevresel değişiklikler yaşamsal rejimleri değiştirir, ihtiyaçlar yaratır ve türlerin dönüşümünün en güçlü etkenidir. Çevreyi bilinçli ve gönüllü olarak değiştirmek, uyumsuzluk tehlikesi yaratmaktır, kültür biçiminde öğretilen içeriği oluşturan insan tutumlarını değiştirmeye kendini zorlamaktır ama aynı zamanda evrim şansını da arttırır, belirli bir ilerleme için insan olanaklarını teşvik etmektir. Dolayısıyla burada artık bir araç olarak teknik söz konusu değil, daha ziyade bir eylem olarak, insan ile onun yeri arasındaki ilişki faaliyetinin bir aşaması olarak söz konusu; bu aşamada insan, çevresine bir değişiklik katarak onu canlandırır; bu değişiklik gelişir ve değişen çevre, insana yeni bir uyum gerektiren, yeni ihtiyaçlara yol açan yeni bir eylem alanı sunar; Çevrede devam eden teknik jestin enerjisi insana geri döner ve onun kendisini değiştirmesine, gelişmesine olanak tanır. Biz burada faydanın ve aynı zamanda her türlü amaç krallığının ötesindeyiz: bir amaçlar krallığı yalnızca belirli bir kültür durumuna göre tanımlanabilir; grup içidir ve görünüşe rağmen her zaman eninde sonunda kültürelleştirilmiş insan kuşağına kapanan bir sistemdir. Bir eylem olarak en önemli teknik jest bir bahistir, bir testtir, bir tehlikeyi kabul etmektir; gelişme kapasitesini tercüme eder ve insanlığa verilen en güçlü ve somut gelişme şansını ifade eder. Kendi içinde zaten evrim güçlerinin bir ifadesini içerir; çabayla desteklenir, sembolik ve zihinsel alanda çeviri olan ve belki de türlerin gelişimine yön veren yaşamsal evrimleşme gücünün aracı olan icatlarla canlanır. Tekniklerin ne faydası ne de amacı olmasaydı bile bir anlamı olurdu: insan türünde evrimleşme gücünün en somut biçimidirler; yaşamı ifade ederler.

Bir insan grubu kendisini izole ettiğinde kültür tecrit edilmiş hale gelir; ona hayatta kalmasını sağlayacak bir istikrar sağlar; ama çevreyle ilgisi yoksa, teknikleri dışlıyorsa, anlamıyorsa, sonucu ölümcül olabilecek bir bozulma sürecinin altında yatıyor demektir. Kültür bir hayatta kalma tekniği, bir koruma aracıdır. Tam tersine, temel teknik jest, kelimenin gerçek anlamıyla bir kültür eylemidir: canlı türlerinin yaşam ortamını değiştirerek evrimsel bir süreci başlatır. Bu nedenle faydalı teknikleri ve saf teknikleri, küçük teknikleri ve ana teknikleri ayırmak uygundur; hic et nunc'un ötesine geçme gücü olan ve çevreye etki eden teknikleri saf veya majör olarak adlandırmalıyız; küçük faydacı teknikleri genişletebilirler, ancak daha geniş bir kapsamla, belirli bir faydacı olmayan marjla, belirli bir aşma gücüyle, ve ayrıca bir insan grubunun belirli bir andaki en yüksek olasılıklarını, en uç kapasitelerini, maliyet fiyatı veya anlık fayda dikkate alınmaksızın özetleyen gerçekleşme sırası ile. Genel olarak bu teknik jestler, kendilerini önceleyen ihtiyaçlar nedeniyle değil, yalnızca kendi varoluşlarıyla oluşturdukları işlevler ve ihtiyaçlar sistemiyle gerekçelendirilir; bir dereceye kadar bunlar kendini haklı çıkarma gücüne sahip jestlerdir. Bir çağın teknik imkanlarıyla, bir grubun enerji ve düşünce kaynaklarıyla hatasız ulaşılabilecek en yüksek başarıyı somutlaştırması anlamında bir optimizasyon değerine sahiptirler; iflasın eşiğinde olmaları anlamında mükemmeller; onlar son derece değerlidir. Bir bakıma teknik faaliyet olan bu kanal aracılığıyla, belirli bir zamanda ve belirli koşullar altında insanlıktan çevresine aktarılabilecek en zengin somut mesajdır. Garabit viyadüğü o dönemde denenebilecek en cesur metal yapıyı temsil ediyor. Eiffel bunu başarmak için risk aldı; Truyère'i kapsayan kemerin iki yarısı, her bir yan sütundan birleştirildi, dirseklerle desteklendi, kablolarla desteklendi ve tamamlanıncaya kadar merkezde birbirlerine dayandılar. Eiffel operasyondan önce şunu doğruladı: “Rüzgar olmayacak”; aslında rüzgar yoktu. Eyfel Kulesi'nin inşası aynı zamanda belirli bir teknik yöntemin saf kullanımıyla sunulabilecek en gergin, en uç başarı arayışını da temsil eder; burada elemanların bir atölye fabrikasında imalatı ve yeniden ayarlama veya yeniden işleme gerek kalmadan hızlı montajı yapılır. Fayda her anlamda ikincildir: inşa edilen şeyin içsel mükemmelliği, teknik erdemi her şeyden önce gelir; Başlangıçta bir sergi nesnesi olan Eyfel Kulesi, bir hava işaretçisi, karasal yayın anteni desteği, ardından bir televizyon anteni desteği haline geldi. Eğer bu kule olmasaydı onu yapmak zorunda kalırdık; ancak fayda sağlamak için inşa edilmedi.

Saf teknik niyet, sanayi öncesi uygarlıklarda kesinlikle mevcut değildir; tüm dönemlerin büyük eserlerinde bir dereceye kadar yer alır; Büyük eserler, her çağda bilinen araçlarla, malzemeyle, kaynaklarla, bilgi düzeyiyle yapılabilecek çabaların son sınırını ifade eder; dahası, büyük eserler sıklıkla bir kıstak açarak, bir su yolunun yönünü değiştirerek, nehrin bir kolu üzerine bir köprü inşa ederek dünyanın çehresini değiştirme, çevreyi değiştirme niyetini gösterir. Antik Çağ'ın büyük eserleri, büyük modern başarıların sahip olduğu alışkanlıklara atılan bu risk, kumar ve meydan okuma yönüne sahipti; Mevcut tekniklerin kültürlerarası olduğu bir dönemde, büyük eserler kültürel normlardan belirli bir sapma gösteriyordu: bu nedenle genellikle dinsiz, tanrılara hakaret edici, doğanın güçlerine saygısız olarak görülüyorlardı ve doğası gereği tehlikeli aşırılıklarla suçlanıyorlardı: Boğaza köprü atarak denizi zincire vuramayız. Günümüzde büyük işler faydalılık düzeyine düşmüş; ancak büyük bir teknik eylem olarak işlevleri, geniş bir insan grubunun aşırı teknik olanaklarının bir ifadesi olan uzay aracı fırlatma gibi operasyonlarda bulunur. Bu tür faaliyetler bugüne kadar milliyetçiliğin renklendirmesi ve rekabete dayalı bir hal alması nedeniyle hala belli bir kültürel içeriğe sahiptir. Ancak büyük ölçekli bir iş projesinin, farklı ülkelerden bu işe katkıda bulunabilecek tüm ekipman ve personelin yardımını gerektireceğini varsayabiliriz; Zaten uyduları tespit eden ve izleyen küresel bir gözlemevleri ağıdır. Bununla birlikte, farklı grupların kültürel normlarıyla ilgili olarak, bu tür girişimlerin yararlılığı açık bir şekilde ortaya çıkmamaktadır ve eğer istenirse, bu büyük teknik eylemlerin saçmalığını gösterecek argümanlar bulmak zor olmayacaktır; Bir uyduyu fırlatmak, mevcut kullanımla karşılaştırıldığında saçmadır, tıpkı evrim dizisinde daha yeni ortaya çıkan çok farklı bir türün, daha ilkel, iyi adapte olmuş bir türle karşılaştırıldığında saçma olması gibi.

Dolayısıyla teknoloji ve kültür arasındaki görünürdeki çatışma daha çok iki teknik düzey arasındaki bir çatışmadır; her insan grubunda kültür içi amaçlara hizmet eden tekniklerin dizilişini oluşturan sanayi öncesi düzey ile tekniklere büyük bir alana doğru bir açılım sağlayan endüstriyel düzey. İnsan türünün çevreyle ilişkisini değiştiren, evrimsel anlamı olan kendi kendine normatif bir jest. Bu çatışma bir seçeneği dayatır. Teknik jesti kültürel normlara göre sınırlamaya çalışmak, halihazırda ulaşılmış olan durumun bize bir amaçlar saltanatı, nihai bir değerler kodu tanımlamamıza izin verdiğini düşünerek olası evrimi durdurmayı istemektir. Bu, amaç kavramını sonuncu, en yüksek olarak ele almaktır; oysa kendisi belki de bazı yaşamsal süreçleri kavramamıza izin verirken diğerlerini ihmal etmemize izin veren geçici bir kavramdır. Lamarck'ın yaşamsal evrim sistemini temel aldığı ihtiyaç kavramı ve ona bağlı olan doğa kavramı, belki de amaç kavramından daha zengin ve daha derin bir anlama sahiptir; bir amaçlar sistemi olarak kültür, teknik faaliyeti denetim altında tutar ve onu bir araç sanatı haline getirir; ancak teknik eylemin kendi kendine yerleşme gücü, amaçlar krallığının kapanmasının ötesine geçer ve bir tür ile onun çevresi arasındaki bu yinelemeli ve belirsiz reaksiyon etkisi ile ihtiyaçların evrimsel sürecini yeniden başlatır.

Lamarck, organizmaların ilerleyişini, daha önce çevrenin kontrol edilemeyen eylemlerinin organizmaya dahil edilmesi yoluyla çevreye bağımlılık durumundan özerklik durumuna geçişte görüyor; suyun karışmasının çok sayıda besleyici döküntü getirdiği yere bir mercan yerleştirilir; yalnızca genişlerken genişleyebilir veya savunma pozisyonuna geri çekilebilir; yiyecek aramaya gidemez; suyu kendisi karıştıramaz; sünger de aynı bağımlılık durumundadır; Tam tersine, daha mükemmel hayvanlar, yiyecek peşinde hareket etmelerine izin veren organlara, pasif olarak almak yerine onu sindirmelerine izin veren başka organlara, suda çözünmüş gazların nüfuz etmesi yerine nefes almalarına izin veren başka organlara sahiptir: işlevler, dış çevre tarafından az ya da çok rastlantısal olarak üretilen fiziksel etkilerin içselleştirilmesi veya birleştirilmesi, ihtiyaçlara karşılık gelen ve giderek farklılaşan organların ortaya çıkmasıyla sabitlenen birleşimlerdir. Ancak teknik jest yoluyla insanın evrimi aynı işlevsel çizgide gerçekleştirilir; insan grubunun iç ortamına benzeyen bir şeye belirli bir fiziksel etki dahil edilmiştir; bu etki, teknik bir cihazın uygulanmasıyla yeniden üretilebilir hale gelir ve bu kullanılabilirlik, etkinin kolektif organizmaya dahil edilmesine eşdeğerdir: Bu ek bir fonksiyondur. Sanki insan türünün vücut planı değiştirilmiş, genişlemiş, yeni boyutlar kazanmış gibi oluyor; büyüklük düzeyi değişir; algısal ağ genişler ve farklılaşır; Çocuğun köyünü terk etmesi ve ülkesinin büyüklüğünü ölçmesi gibi yeni anlaşılırlık kalıpları gelişir. Bu bir fetih değil: bu kavram kapalı bir kültürden geliyor. Yeni bir yaşamsal formun ortaya çıkışının kolektif düzeyde birleşmesi, işlevsel eşdeğeridir.

Bu nedenle teknikleri, her kültürün eğitim sırasında bireye verdiği eğitimle karşılaştırılabilir algılama ve anlama tarzlarını içeren etkinlikler olarak ele almak uygundur. Bu temsili zihinsel içeriklere, belirli bir kültürün içerikleriyle çelişebilecek aksiyolojik içerikler de eklenir. Ancak kişisel sentezin mümkün olabilmesi için bu şemaların öğrenilmesinin genel olarak olduğu gibi iki farklı zamanda gerçekleşmemesi gerekir: Bizim uygarlıklarımızda küçük çocuk ilk olarak ahlaki-dinsel alanda yoğun bir kültürel zenginleşmeye maruz kalır; geçmişten miras alınan kültürel içeriklere göre, normların ve temel bilişsel şemaların tüm yaşam boyunca gerçek anlamda sabit bir hamileliği; Böylece bir yandan duygulanımsal-duygusal, diğer yandan algısal-bilişsel bir ilk eğitim gerçekleştirilir. Daha sonra, ergenlik döneminde veya yetişkinlik çağında birey, kullanması gereken, çalışmasının zorunlu olarak ilgili olduğu, ancak kendisiyle hiçbir şekilde doğrudan ve dolaysız bağlantısı olmayan teknik nesnelerin kullanımıyla karşılaşır: tekniklerden ortaya çıkması gereken ve genişletilmiş insan çevresinin bu yeni organik şemasını sezgisel olarak anlamayı mümkün kılacak anlaşılırlık kalıpları ve normlar, kişiliğin ilk oluşumuna katılanlardan izole edilmiş halde kalır; farklılaşma ve gelişme kapasitesine sahip organik bir gerçeklik oluşturamazlar. Kültür ve teknolojinin yakınlaşmasının ilk koşulu, bu iki kaynaktan gelen zihinsel içeriklerin eğitim boyunca karşılaşmasının eş zamanlı olması; kültür öğrenimi yetişkinliğe doğru daha fazla yayılmalı ve teknik becerilere daha erken yaklaşılmalıdır; böylece büyük ölçüde eğitimin bir ürünü olan ikilik hafifletilebilir.

O zaman tekniklik, yararlı nesnelerin orta ve bileşik düzeyinde değil, saf bir şekilde anlaşılacaktır. Mevcut kullanımın amacı bir uzlaşmadır; genellikle teknik standartları, onları çarpıtan kültürel aşırı yük altında boğan bir tür canavar; nesneler ne kadar insan büyüklüğündeyse, günlük yaşamla o kadar bağlantılıysa, o kadar saf değildir ve teknik becerilerin öğretilmesine o kadar az uygundur: otomobil, ev aletleri ticari şartlarda üretiliyor; onları prestij araçları, kaçış ya da hayal araçları haline getiren psikososyal aşırı belirlenimlerle aşırı yüklüdürler. Ancak kolektif insan yaşamının çevresine bağlı bir bütünle bütünleşebildikleri ölçüde kendilerini arındırabilirler. Otomobil, evin önünde görülen bir nesne olmaktan çıktığında, insanı bir rotalar ağı olarak, eylemin bu dünyayı değiştirerek yollar izlediği tanımlanmış bir konfigürasyona sahip bir alan olarak dünyaya uyarlayan şey olmaya başlar. Her araç türü, kolektif bir evrenin belirli bir ağ örgüsüne karşılık gelir. Otomobilin teknik özelliği tamamen otomobilin nesnesine bağlı değildir; otomobilin, bir yol ağı olan bu aracı aracılığıyla gidilen çevreye uyum sağlamasından oluşur; Nesnenin basitleştirilmesi yoluyla teknik mükemmellikte bir artış meydana gelir: daha iyi yollar, daha düşük ağırlık merkezine sahip, daha basit süspansiyonlu ve sönümlü otomobillerin kullanılmasına olanak tanır. Otomatik bir telefon cihazı, manyeto ve yerel batarya ile çağrı yapan kırsal bir telefon cihazından daha  basittir; teknik özellikler nesneden ağa geçer çünkü ortam, işlevsel bir organizma ile karşılaştırılabilir hale gelir. Teknik kullanım amacının teknik ayrıntıları öğretmek için kötü bir araç olduğunu anlıyoruz; tamamlayıcısı olan ağ olmadığı için tamamlanmamış, kültürel katkılarla kaplı olduğu için ise karma bir hali barındırıyor. Buradan kültürel miras ile teknoloji arasındaki çatışmanın ikinci bir kaynağı ortaya çıkıyor: kullanım nesnelerinin değerlendirilmesinden net şemaları ve sağlam standartları kolayca çıkaramayız; teknoloji sadece günlük aktiviteler ölçeğinde ayrı nesnelerden ibaret değildir. Dünyaya bağlı teknik ağlardan oluşur ve bileşenlerin ve büyük montajların iki zıt seviyesinde bulunur. Nesnede göremediğimiz bileşen ondan daha evrenseldir; Çok sayıda kullanım nesnesinin görünen çeşitliliğinin altında aynı bileşenleri buluyoruz; burada aksiyoloji mevcuttur; her bir bileşen, özellikleriyle, direnciyle, imalat süreçleriyle doğrudan bağlantılı performanslarıyla, fizik ve kimyadaki evrensel fiziksel niceliklerle tanımlanır. Değerlerin ve hiyerarşilerin ortak düzeninin yerini bilimlerin anlaşılır düzeni alıyor. Özellikle saflığın üstün bir fizikokimyasal anlamı vardır. Yüksek saflıkta germanyum, silikon ve uranyum üretebilmek sadece bilimsel bir deney yapmaktan ibaret değildir; aynı zamanda teknik süreçler yoluyla belirli bedenlerin doğal durumlarının altına geri dönmemizi gerektiren uydurmaları da mümkün kılar. Altın, doğal halinden daha saf hale getirilmesi için elementlerin dönüştürülmesiyle üretildi. Çakmaktaşı, kültürel önemsizliğine rağmen, yarı iletkenlerin veya güneş pillerinin yapımında kullanılan en değerli unsurlardan birini içerir; ancak yeterli derecede saflıkla ekstrakte edilmesi gerekir. Teknik işlemlerin çok büyük bir kısmı malzemenin ön işlemleridir; geliştirilen materyal zaten oldukça tekniktir. Maddenin pasifliğini varsayan, madde ve biçimin karşıtlığını içeren kültürel şema, teknik işlemlerden kaynaklanan maddenin değerlenmesiyle karşılaştırıldığında çok zayıftır; Madde, kültürün sunamayacağı bilişsel şemalara ve aksiyolojik kategorilere karşılık gelen işlevsel özellikleri gizler. Bu zihinsel içeriklerin edinilmesi kültürün edinilmesiyle aynı zamanda yapılmalıdır.

Bu tür teknik öğrenme, bireylere ve gruplara daha geniş bir bilişsel ve aksiyolojik alan sağlayacaktır. Örneğin gruplar arasındaki ilişkilerde çok sayıda sorun kültürel normlarla çözülemez: her grup kendi kültürünü getirdiğinde, bir çatışmaya sürükleniriz ve genel olarak zihinsel yapılar her grubun birliğini güçlendirir, ancak çatışmaların çözümünde hiçbir işe yaramaz. Tekniklik, bir ortamın planlanması ve işlevsel olarak düzenlenmesi açısından güçlü bir eğitimcidir; Ancak uzun ve kanlı çatışmalar, durumların hiçbir zaman gizeminden arındırılmamasından, olası planlamanın nesnel düzeyinde asla çalışılmamasından kaynaklanmaktadır. Çocuklukta edinilen ulusal şan, yiğitlik cesaret, gerçek dinin kafirlere karşı zafer kazanma ihtiyacı gibi kültürel içeriklerin kullanılması, bizi yalnızca sorunun sağlıklı bir analizinden uzaklaştırabilir: burada kültür, tek yeterli tekniğin önünde bir engel olarak, özellikle ölümcül ve zararlıdır; tükenme yoluyla nihayet teknik bir çözüm benimseyene kadar bir gerilemeye yol açar.

Bu nedenle öncelikle bir adaletsizliği onarmamız gerekiyor: Aslında kültürler varken, bir bütün olarak tekniklerin, hatta teknik nesnelerin karşısına koyduğumuz "kültür"ün varlığını kolaylıkla varsayabiliriz. Tekniğe, daha doğrusu teknikliğe aynı itibarı, aynı olası birlik varsayımını vermeli, onu hiçbir zaman belirli bir nesne kategorisiyle, hatta bir dizi etkinlikle karıştırmamalıyız. Bu koşullar altında insan faaliyetinde kültür ve teknolojiye yer açmak mümkün; ve kontrollü sistemler teorisinden alınan en yeni anlaşılırlık şemalarından birine göre, kültür ve teknoloji arasındaki ilişkileri optimize edecek şekilde bu yerleri akıllıca tahsis etmek mümkündür. Grupların değişmezliğinin temeli olan kültür, eğer bu sorun tamamen insani olsaydı, yani kendisini homojen bir grup içindeki ilişkiler ve tutumlar açısından ortaya koysaydı, bir sorunun çözümüne mükemmel bir şekilde uyarlanabilirdi. Tam tersine, insan ve çevre arasındaki ilişkideki sorunlardan doğrudan teknik sorumlu olacaktır; ama aslında bir durumun tamamen saf insan ilişkileri açısından veya çevre üzerindeki eylem açısından analiz edilebilmesi çok nadirdir; Genel olarak bir durum, bu iki tür ilişkiyi içerir, özellikle de birkaç insan grubu arasındaki somut yaşam alanı ve çevre kullanımı durumları arasındaki etkileşimi içerdiğinde. Bu tür problemleri doğru bir şekilde ortaya koymak için insanın, alınan bilgiye en iyi karşılık gelen moda göre verileri analiz eden rejim seçme cihazları gibi davranabilmesi gerekir. Kültür ve tekniğin iki analiz tarzı olduğunu ve insanın sorunlarla bu iki sürece, yani gerçekliğin karmaşık alanlarının sınırlarını kavramayı mümkün kılan aşırı tarzlara göre başa çıkmayı öğrenmesi gerektiğini söyleyebiliriz. Tıpkı tek bir ışının nokta kesme yöntemiyle ve çok kısa sürede bir eğriden diğerine giden sürekli bir hareketle iki farklı eğriyi aynı anda izleyebilmesi gibi, karmaşık bir sorunla karşı karşıya kalan insan, sürekli olarak bir uç terimden diğer uç terime gitmek zorunda kalır ve bu iki süreç arasında, gerçeklik alanının tüm kapsamının sınırlarını kavramaya çalışır. Bu, Pascal'ın iki karşıt nedenin ikililiği yöntemidir; "fikri her zaman aklımızın bir köşesinde tuttuğumuzu" ve bizi sürekli olarak akıl yürütmelerin birinden karşıt akıl yürütmeye geçmeye zorladığımızı varsayan bir yöntemdir. Kültür ve teknoloji statik bir konumda birbirinin tamamlayıcısı olamaz; ancak, her soruna sahip çıkması belki de felsefe çabasının kendine yükleyebileceği en yüksek görev olan bir rejime göre kinematik bir geçiş ve tersine çevirme süreci sayesinde bu hale gelebilirler.

 

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder